Τοποθέτηση Χρήστου Γκόκα εισηγητή του ΠΑΣΟΚ , στην ολομέλεια της βουλής στο σχέδιο νόμου για τον ΑΔΜΗΕ

Ο ενεργειακός τομέας για τη χώρα μας, ιδιαίτερα όσον αφορά στην παραγωγή και μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας, έχει πολλές παραμέτρους, ενώ  το τοπίο είναι πιο σύνθετο σε σχέση με το παρελθόν, με τη συμμετοχή και ιδιωτών παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, με ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ ή με χρήση φυσικού αερίου, με συμπαραγωγή  και με  τη δημιουργία νέων φορέων και οργανισμών.

            Για τη δημιουργία ενός πλαισίου απελευθέρωσης και οργάνωσης της αγοράς ενέργειας, τη δημιουργία μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς ενέργειας, που θα βασίζεται πάνω σε ένα ευρωπαϊκό ασφαλές και συνεκτικό δίκτυο, από πλευράς ΕΕ έχουν εκδοθεί σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες.

            Όπως η οδηγία 2009/72/ΕΚ, και η οδηγία 2009/73/ΕΚ που εντάσσονται στο ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο, της 3ης ενεργειακής δέσμης. Παράλληλα υπάρχουν εθνικές νομοθετικές πρωτοβουλίες, σε συμμόρφωση με τις αντίστοιχες κοινοτικές οδηγίες, αλλά και αποφάσεις ή δεσμεύσεις που υπαγορεύτηκαν από την οικονομική συγκυρία ή από αλλαγές που κρίθηκαν αναγκαίες.

            Όλα αυτά έχουν προηγηθεί της νομοθετικής πρωτοβουλίας που σήμερα  συζητάμε, για  τη ρύθμιση θεμάτων που αφορούν στον Ανεξάρτητο Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, την εταιρεία   ΑΔΜΗΕ ΑΕ.

            Με βασικούς στόχους τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό από τη ΔΕΗ, για να υπάρχει ανεξαρτησία από μια επιχείρηση που έχει ενεργειακές δραστηριότητες, και το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και την πώληση του 66% των μετοχών σε ιδιώτη επενδυτή, παράλληλα με την απόκτηση του υπολοίπου 34% από το ελληνικό δημόσιο.

Η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας έγινε το 1999 με το ν. 2773  από την οποία δημιουργήθηκε η ΡΑΕ και ο ΔΕΣΜΗΕ.

            Έχει ψηφιστεί ο νόμος 3985/2011, που προβλέπει την πώληση του 17%, από το ποσοστό του 51% που κατέχει το ελληνικό δημόσιο ως κύριος μέτοχος της ΔΕΗ ΑΕ. Στη συνέχεια έχουμε το νόμο 4001/2011, με τον οποίο συστάθηκαν ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ  δηλαδή εταιρείες για τους κλάδους μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας αντίστοιχα, που εντάχθηκαν στον όμιλο εταιρειών της ΔΕΗ ΑΕ, ως θυγατρικές της με ποσοστό 100% σε αυτές.

            Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η υλοποίηση των προβλέψεων του νόμου 3985/2011, οδηγεί το ποσοστό του Ελληνικού Δημοσίου στη ΔΕΗ και τις θυγατρικές της στο 34%.

            Τέλος υπάρχει η υπ’ αριθμ 15 / 24-7-2013 ΠΥΣ, η οποία υπογράφτηκε ως συνέχεια του επικαιροποιημένου προγράμματος του Μαΐου του 2013 που προβλέπει τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ από τη ΔΕΗ ΑΕ. Ο συνολικός προγραμματισμός για τον ΑΔΜΗΕ και τη ΔΕΗ ανακοινώθηκε επίσημα με ανακοίνωση του εκπροσώπου της τρικομματικής τότε κυβέρνησης, ως συνέχεια των προηγουμένων ρυθμίσεων. 

            ‘Όλα αυτά όπως συζητήθηκαν στις συνεδριάσεις της επιτροπής, ξεκαθάρισαν αρκετά το τοπίο και τα δεδομένα πριν φτάσουμε στη σημερινή νομοθετική ρύθμιση. Η ΠΥΣ του Ιουλίου του 2013 προβλέπει την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου υπέρ επενδυτή, τη συμμετοχή του ελληνικού δημοσίου με ποσοστό που θα εξασφαλίζει καταστατική μειοψηφία, απόκτηση ποσοστού 49% από τον επενδυτή σε πρώτη φάση  που φτάνει στο 51% με απόκτηση επιπλέον ποσοστού, από τη ΔΕΗ, σε δεύτερη φάση.

            Είναι λογικός ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε, αλλά και μια σειρά ερωτημάτων που τέθηκαν από την πλευρά μας για την όλη διαδικασία, τους στόχους, τον τρόπο που προχωράμε, τις διασφαλίσεις που υπάρχουν για τα θέματα δημόσιας ασφάλειας και δημοσίου συμφέροντος, αφού είναι δεδομένη και αναμφισβήτητη η εθνική και στρατηγική σημασία του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας για τη χώρα μας.

             Ο ΑΔΜΗΕ είναι μια ανεξάρτητη λειτουργικά και διοικητικά εταιρεία, για την ικανοποίηση της ανάγκης καθορισμού ρυθμίσεων σχετικά με το διαχωρισμό των δραστηριοτήτων μεταφοράς και διανομής από τις δραστηριότητες της παραγωγής και προμήθειας στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Λειτουργεί υπό τον έλεγχο της ΡΑΕ, ενώ το τρίτο ενεργειακό πακέτο που προανέφερα, επιβάλλει όλοι οι διαχειριστές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας να υπόκεινται στους ίδιους κανόνες και ελέγχους, υπό αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Αρχή.

            Ο διαχειριστής μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πρέπει να διασφαλίζει τον εφοδιασμό της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια κατά τρόπο επαρκή, ασφαλή, αξιόπιστο και οικονομικά αποδοτικό. Έχει την πλήρη κυριότητα του συστήματος, δηλαδή γραμμές μεταφορά ΥΥΤ και ΥΤ, κέντρα διανομής ή μετατροπής τάσης και υποσταθμούς, και λειτουργεί υπό τον έλεγχο του προβλεπομένου εποπτικού συμβουλίου.

            Έχει επιλεγεί το μοντέλο ΙΤΟ (δηλαδή θυγατρική εταιρεία καθετοποιημένης επιχείρησης ηλεκτρισμού). Στις ευρωπαϊκές χώρες το ιδιοκτησιακό καθεστώς των διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ποικίλει: με πλήρη έλεγχο του δημοσίου σε ορισμένες χώρες, μεικτά σχήματα με πλειοψηφίες ιδιωτών ή δημοσίου σε κάποιες άλλες ή απόλυτο έλεγχο από τον ιδιωτικό τομέα (στη Μεγάλη Βρετανία), με κυρίαρχο το μοντέλο ΟU, δηλαδή πλήρης ανεξάρτητη εταιρεία που έχει τα πάγια του συστήματος.

            Γενικά ισχύει ο στόχος για την ενοποίηση των εθνικών αγορών ενέργειας μέχρι το 2014, και παράλληλα προβλέπεται η ενίσχυση του ανταγωνισμού και της ασφάλειας εφοδιασμού με ανταγωνιστικές τιμές ενέργειας, περισσότερες επιλογές και ευνοϊκότερο κλίμα για επενδύσεις, κίνητρα και έρευνα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, την ανάπτυξη και επέκταση των υποδομών, και για την υψηλότερη ποιότητα παρεχομένων υπηρεσιών προς τους καταναλωτές.

            Στην Ελλάδα υπάρχει το δεκαετές πρόγραμμα επενδύσεων ύψους 2,5 δις περίπου που δεσμεύει τον ΑΔΜΗΕ. Παράλληλα έχουμε το υψηλό κόστος  ενέργειας  για τον καταναλωτή και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, που επιβαρύνει την  παραγωγή και τη βιομηχανία. Το δε πρόγραμμα περιλαμβάνει σημαντικότατες επενδύσεις που αφορούν τη διασύνδεση με τα νησιά, ξεκινώντας από τη Κρήτη και τις Κυκλάδες με προγραμματισμό για δακτυλίους σε όλο το Αιγαίο (ΒΑ Αιγαίο και Δωδεκάνησα) . Τα οφέλη θα είναι πολλαπλά, οικονομικά από τη μη επιβάρυνση με ένα περίπου δις ευρώ το χρόνο σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση, αλλά και περιβαλλοντικά.

            Γι’ αυτό πρέπει να διασφαλιστούν οι δυνατότητες της ΔΕΗ και του ΑΔΜΗΕ για τις απαραίτητες επενδύσεις, τόσο στα δίκτυα όσο και στην παραγωγή και διανομή της ενέργειας, με αποκατάσταση των όποιων στρεβλώσεων υπάρχουν. Με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των κεφαλαίων που μπορεί να προκύψουν. Είναι ανάγκη να προστατευτούν οι καταναλωτές αλλά και η απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος μεταφοράς χωρίς μεροληψίες προς τις ανταγωνίστριες εταιρείες παραγωγούς ή προμηθευτές.

            Γιατί πρέπει να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις βελτίωσης του επιχειρηματικού και επενδυτικού κλίματος, με την εποπτεία, των αντίστοιχων ρυθμιστικών αρχών, ώστε να προκύπτει κοινωνικό όφελος και ενίσχυση της εθνικής οικονομίας.

            Με αυτή τη λογική πρέπει να προσεγγίσουμε και το ζήτημα που συζητάμε, και πάντα με  δικλείδες ασφαλείας για το δημόσιο έλεγχο και το δημόσιο συμφέρον.

            Ο ρόλος της ΡΑΕ είναι σημαντικός, για την λειτουργία του συστήματος, την ετοιμότητα, τις χρεώσεις, τα προγράμματα επέκτασης και αναβάθμισης. Και οι προβληματισμοί, είναι εύλογοι, είναι λογικό να αναπτυχθεί μια αμφισβήτηση, μια καχυποψία, αφού μέχρι σήμερα δεν υπήρξαν σχεδόν ποτέ ξεκάθαρα μηνύματα προς την κοινωνία από παρόμοιες παρεμβάσεις στη δομή μιας αγοράς, για διάφορους λόγους.

            Από εκεί απορρέουν και οι προτάσεις που έχουμε κάνει για τον διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ από τη ΔΕΗ, προκειμένου κάποιες να συμπεριληφθούν στο παρόν σχέδιο νόμου και κάποιες άλλες να ληφθούν υπόψη από το Υπουργείο στο συνολικότερο σχεδιασμό που πρέπει να ακολουθήσει για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας.

            Και αυτό είναι τελείως διαφορετικό από όσες υπερβολές ακούστηκαν αυτές τις ημέρες για τις εξελίξεις στο χώρο της ενέργειας. Γιατί το θέμα θα πρέπει να το εξετάσουμε συνολικά: σε σχέση με κανονισμούς, υποχρεώσεις, οικονομικές δυνατότητες όλων των εμπλεκομένων, είτε είναι το κράτος είτε είναι η ΔΕΗ είτε είναι ο ΑΔΜΗΕ, ο σημερινός ή ο αυριανός. Με κατάθεση ολοκληρωμένων προτάσεων και όχι αποσπασματικών προσεγγίσεων, με κορώνες λαϊκισμού.

            Εμείς ως ΠΑΣΟΚ πιστεύουμε και αγωνιζόμαστε για την άσκηση μιας διαφορετικής πολιτικής, που δεν επιτρέπει ούτε την χωρίς έλεγχο εξέλιξη των πραγμάτων, αλλά ούτε και την απραξία ή πολύ χειρότερα την κινδυνολογία. Στηρίζουμε τη διαδικασία αυτή υπό όρους.

            Για τον όλο σχεδιασμό και την προοπτική του όλου εγχειρήματος έχουμε διατυπώσει και επιφυλάξεις και ερωτήματα και προτάσεις. Τα βασικά ζητήματα είναι δύο:

            Το πρώτο, αν πρέπει να γίνει ο ιδιοκτησιακός διαχωρισμός, το δεύτερο η μορφή του νέου φορέα. Ο ιδιοκτησιακός διαχωρισμός,  είναι επιλογή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (πλην 3-4, Ελλάδα, Βουλγαρία, Γαλλία, Ελβετία) με τη λογική ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις ισότιμης πρόσβασης στο σύστημα μεταφοράς όλων των παραγωγών και προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας.

            Έχει προκύψει  το ερώτημα, γιατί τροποποιείται η ΠΥΣ σε σχέση με τα ποσοστά και τον τρόπο απόκτησής τους από τον επενδυτή. Τι δεν προβλέφτηκε ή τι άλλαξε. Αυτό ωφελεί και πως τον ιδιώτη ή εξυπηρετείται καλύτερα ο σχεδιασμός και οι στόχοι της διαδικασίας αυτής;

            Όπως μας απασχόλησαν και άλλα ζητήματα : του ελέγχου ενός συστήματος, υπό ιδιωτικό καθεστώς που από τη φύση του έχει μονοπωλιακή μορφή. Η διασφάλιση σταθερής και συνεχούς παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στο σύστημα και τους καταναλωτές. Ο έλεγχος του ορισμού των τελών διέλευσης. Ο τρόπος δέσμευσης και ελέγχου του επενδυτή για την υλοποίηση του προγράμματος επενδύσεων για συντήρηση, ανάπτυξη και την αξιοπιστία του συστήματος, αλλά και την υλοποίηση του προγράμματος ηλεκτρικών διασυνδέσεων όπως πχ προς Κυκλάδες, Κρήτη και ενίσχυση της διασύνδεσης με άλλες χώρες.   Η διάθεση του τιμήματος που θα εισπράξει η ΔΕΗ θα είναι αποκλειστικά για επενδύσεις; Είναι γνωστό ότι τόσο στα δίκτυα όσο και στις παραγωγικές μονάδες είτε για συντήρηση είτε για εκσυγχρονισμό λίγα πράγματα έχουν γίνει   τα τελευταία χρόνια.  Είναι γνωστά  τα οικονομικά προβλήματα της ΔΕΗ, με τις ανείσπρακτες οφειλές περίπου 1,5 δις.

            Άλλο θέμα είναι η διαφάνεια στη χρήση του συστήματος από όλους τους παραγωγούς ή προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.

            Και οπωσδήποτε η συζήτηση για τους εργαζομένους σήμερα στον ΑΔΜΗΕ.

            Πρέπει να υπάρξουν αντίστοιχες καθαρές δεσμεύσεις, απαντήσεις και διασφαλίσεις για όλα τα παραπάνω.

            Στο δεύτερο ερώτημα. Ποιος θα μπορούσε να είναι ο φορέας; Το δημόσιο,  ιδιώτης ή να έχουμε μεικτό σχήμα  και πώς;  Το δημόσιο γνωρίζουμε ότι δεν έχει πολλές δυνατότητες σ’ αυτή τη συγκυρία. Περιορίζεται σε ένα ποσοστό καταστατικής μειοψηφίας, που σε συνδυασμό με τον έλεγχο της ΡΑΕ, καλείται να ανταποκριθεί στη διασφάλιση του δημόσιου ελέγχου των Δικτύων μεταφοράς που αποτελεί προγραμματική και πολιτική δέσμευση της κυβέρνησης. Και πρέπει η πρόβλεψη αυτή να είναι  και να παραμένει ισχυρή.

            Η ΔΕΗ θα πρέπει να έχει συγκεκριμένο όφελος για τις επενδυτικές της ανάγκες. Η επιλογή του συγκεκριμένου σχήματος και της πώλησης του 66% των μετοχών σε ιδιώτη πρέπει να γίνει με αυστηρούς όρους για το δημόσιο έλεγχο και το δημόσιο συμφέρον, και  ως προς τη χρηματοοικονομική επάρκεια του επενδυτή.

            Πρέπει να αποφύγουμε την επιβάρυνση του Έλληνα φορολογούμενου αλλά και την επιβάρυνση του χρήστη - καταναλωτή, (ώστε να έχει νόημα στην πράξη και να υπάρξει αποτέλεσμα στη στήριξη της ανασυγκρότησης της χώρας από ιδιωτικές επενδύσεις).       Γιατί το ευρύτερο δημόσιο και κοινωνικό συμφέρον μας ευαισθητοποιεί και  επιβάλει να υπάρξουν οι όροι που το διασφαλίζουν.

            Καλούμαστε να βρούμε τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε και στις υποχρεώσεις και στις δεσμεύσεις μας να ανταποκριθούμε, αλλά και το δημόσιο συμφέρον να προστατεύσουμε. Ο ιδιαίτερης στρατηγικής και εθνικής σημασίας τομέας της ενέργειας απαιτεί αντίστοιχο αυστηρό ελεγχόμενο πλαίσιο λειτουργίας, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα ανάδειξης της χώρας μας ως ενεργειακού κόμβου που καλύπτει και τους υπόλοιπους ενεργειακούς τομείς και δίκτυα  για την ενεργειακή επάρκεια, αλλά και την άντληση πόρων για τη χώρα μας.

            Στη βάση των παραπάνω προβληματισμών και ερωτημάτων, έχουμε καταθέσει από την πλευρά μας σειρά προτάσεων, στις συζητήσεις στην επιτροπή, που θα πρέπει  είτε στο παρόν νομοσχέδιο, είτε σε επόμενες φάσεις να συμπεριληφθούν σε αντίστοιχες διατάξεις, και επιγραμματικά αναφέρω (αφού για ορισμένες θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στην επί των άρθρων συζήτηση).

Ζητάμε:

            - τη θέσπιση διαδικασίας ενημέρωσης της βουλής, ανάλογης με αυτή που προβλέπεται για τις περιπτώσεις αξιοποίησης από το ΤΑΙΠΕΔ περιουσίας του Δημοσίου (ν.4092/2012), όπου εμείς ως ΠΑΣΟΚ είχαμε τότε την πρωτοβουλία για όλη την πορεία υλοποίησης των προβλέψεων του νομοσχεδίου, με τροπολογία που καταθέτουμε.

            - Διασφάλιση με απόλυτο τρόπο του ελέγχου της καταστατικής μειοψηφίας του Δημοσίου στον ΑΔΜΗΕ με ιδιαίτερη αναφορά για κάθε πιθανή ενέργεια (ΑΜΚ) από τον ιδιώτη επενδυτή, και με ικανοποίηση σας ακούσαμε κ. Υπουργέ να το υλοποιείται με την Νομοτεχνική βελτίωση.

            - Ο επενδυτής να μην είναι ο ίδιος παραγωγός.

            - Διασφάλιση υλοποίησης του συνολικού επενδυτικού σχεδίου αρχίζοντας από Κυκλάδες και Κρήτη.

            - Τα έσοδα της ΔΕΗ να διατεθούν για επενδύσεις και να μην καλύψουν άλλες ανάγκες.

            -Υποβολή ολοκληρωμένου οργανογράμματος, με πλήρη αξιοποίηση του υφιστάμενου, ιδιαίτερα καταρτισμένου προσωπικού του ΑΔΜΗΕ.

            - Όχι νέες επιβαρύνσεις των χρηστών  για τις ανάγκες επενδύσεων.

            - Διατήρηση του ποσοστού απόδοσης  κεφαλαίων στα σημερινά ποσοστά.

            - Πρόβλεψη ρήτρας σταθερής και συνεχούς παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από το σύστημα.

            - Διαφανής και ισότιμη χρήση του συστήματος μεταφοράς από όλους τους παραγωγούς και προμηθευτές.

            - Ενίσχυση και αναβάθμιση της ΡΑΕ για να μπορεί να ανταποκριθεί στις αρμοδιότητές της αποτελεσματικά.

            - Διασφάλιση με συγκεκριμένη διατύπωση, αντίστοιχη του ν. 4001/2011 για τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων, για να μην υπάρχει ανασφάλεια ή αδικία, με βάση πρόταση - τροπολογία που καταθέτουμε.

            Σε σχέση με την Υπουργική τροπολογία ( παρ. 5) για το ασφαλιστικό ζήτημα των εργαζομένων της ΔΕΗ, άρα και των σημερινών θυγατρικών της, εμείς  απαιτήσαμε την απόσυρση της και μόλις πριν είχαμε την ανακοίνωση από τον κ. Υπουργό ότι αποσύρθηκε η σχετική παράγραφος, είναι απόλυτα θετική εξέλιξη.

           

            α) Η συγκεκριμένη τροπολογία βάζει συνολικό ζήτημα ασφαλιστικού για ΔΕΗ και θυγατρικές  που δεν μπορεί να συζητηθεί.(Πολύ δε περισσότερο στα πλαίσια του νομοσχεδίου για τον ΑΔΜΗΕ). Είναι λοιπόν θετική η απόσυρση, να μην βλέπουμε παντού και πάντα φαντάσματα.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

            Έχουμε μετά από πολλή συζήτηση, ψηφίσει θετικά επί της αρχής, όπως και ξαναψηφίζουμε.

            Από τη συζήτηση στην ολομέλεια περιμένουμε την αποδοχή των προτάσεών μας με την επιφύλαξη των οποίων, μαζί και με τις παρατηρήσεις μας,  ψηφίσαμε θετικά επί των άρθρων στην Επιτροπή. Και ελπίζουμε αυτό να ολοκληρωθεί με το κλείσιμο της συζήτησης στην Ολομέλεια.

            Πρέπει να δείξουμε ότι μπορούμε με σύνθεση και με όρους διαφάνειας να προχωρήσουμε και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της εποχής. Τόσο για την πραγματική οικονομία όσο και για μια κοινωνία αλληλεγγύης.

            Επιχειρούμε μια πολύ σοβαρή, στρατηγικού χαρακτήρα προσαρμογή, από την οποία πρέπει να λυθούν και όχι να δημιουργηθούν προβλήματα. Με τη συγκεκριμένη διαδικασία ιδιοκτησιακού διαχωρισμού του ΑΔΜΗΕ πρέπει τουλάχιστον να διασφαλιστεί ότι η προώθηση τέτοιων μέτρων δεν θα ακυρώσει την ανάγκη εξυγίανσης και ανάπτυξης της οικονομίας μας, και θα αποδείξει αν μπορούμε να επιβάλλουμε το αναγκαίο  ρυθμιστικό πλαίσιο για παρόμοιες αλλαγές.